Kỹ thuật nuôi Bọ Cạp
1.GIỚI
THIỆU
Bọ cạp là
giống động vật không xương sống, tám chân thuộc lớp động vật hình nhện, Bọ cạp
giống nhện, ve, bét...
Thân bọ cạp chia
làm hai phần: phần đầu ngực (đốt thân trước) và phần bụng (vùng thân sau). Phần
bụng bao gồm phần bụng dưới và đuôi:
- Phần đầu ngực/Đốt thân trước:
bao gồm lớp giáp, mắt, chân kìm (một phần của miệng), chân kìm sờ và 8 chân.
- Phần bụng dưới: chia làm 8
đoạn: đoạn đầu tiên chứa cơ quan sinh dục và dấu vết của một bộ phận phụ nay đã
bị tiêu giảm gọi là nắp sinh dục. Đoạn thứ hai là 1 cặp cơ quan cảm giác giống
như chất Pectine. Bốn đoạn còn lại bao gồm hai lá phổi. Phần bụng dưới được bọc
giáp bằng chất sừng.
- Phần đuôi: gồm 6 đốt (đốt đầu
tiên như đốt bụng cuối cùng). Hậu môn của bọ cạp nằm ở đốt cuối cùng, đồng thời
đốt này mang nọc độc. Đốt cuối lần lượt gồm một túi chứa, một cặp tuyến độc và
một mũi tiêm nọc độc.
- Giáp: bao quanh cơ thể, một số
chỗ có lông làm cơ quan cân bằng. Một lớp phủ ngoài giáp vốn trong suốt sẽ biến
thành màu xanh lục huỳnh quang dưới tia tử ngoại. Những con bọ cạp mới lột xác
sẽ không phát sáng cho tới khi lớp giáp nó cứng cáp. Lớp phủ đó có thể không bị
sứt mẻ trong hóa thạch suốt hàng trăm triệu năm.
Bọ cạp được
tìm thấy trong nhiều hóa thạch có độ tuổi khoảng 425 - 450 triệu năm. Có lẽ
chúng có nguồn gốc từ đại dương, có mang cá và vuốt để bám lên đá hoặc tảo biển.
- Phân biệt: con cái thì càng và
đuôi nhỏ hơn con đực, con cái bụng bự có kích thước to hơn con đực, con đực
mình dẹp nhỏ con hơn con cái.
2.NỌC ĐỘC
Ngoài ngoại lệ là
loài Hemiscorpius lepturus có nọc độc hoại tế bào, tất cả các loài bọ cạp khác
đều có độc làm hủy thần kinh. Những độc tố ảnh hưởng đến thần kinh này chứa một
lượng nhỏ protein, natri và cation kali. Bọ cạp dùng nọc độc của nó để giết
hoặc làm tê liệt con mồi, hành động này khá nhanh và hiệu quả.
Thật may mắn là
nọc độc của đa số loài bọ cạp vô hại đối với con người, tuy nhiên nó có thể gây
ra các phản ứng khác như đau, tê cứng hay sưng phồng. Một vài loài bọ cạp, chủ
yếu trong họ Buthidae có thể gây nguy hiểm tới con người. Những loài bọ cạp
nguy hiểm nhất là Leiurus quinquestriatus - có nọc độc mạnh nhất trong họ
Buthidae, và các loài trong chi Parabuthus, Tityus, Centruroides, đặc biệt là
Androctonus - cũng có nọc độc mạnh. Loài bọ cạp giết người nhiều nhất là
Androctonus australis, hoặc loài bọ cạp đuôi béo Bắc Phi.
Nọc độc của
Androctonus australis chỉ bằng một nửa so với Leiurus quinquestriatus, nhưng
người bị nó chích có thể chết. Bọ cạp thật ra không đủ nọc để giết chết một
người trưởng thành khỏe mạnh. Một vài người bị dị ứng với bọ cạp có thể chết
nhanh hơn. Triệu chứng đơn giản nhất sau khi bị bọ cạp chích là chỗ đau tê cứng
trong vài ngày. Bọ cạp nói chung khá nhút nhát và vô hại, chúng chỉ chích khi
bắt mồi hay tự vệ. Trong trường hợp nguy hiểm, bọ cạp thường bỏ chạy hoặc đứng
yên.
Bọ cạp có khả năng
điều chỉnh lượng nọc chích, thông thường 0,1-0,6 mg. Đó cũng là một gợi ý về
giả thiết bọ cạp để dành nọc độc của mình trong những trận giao tranh khác. Bọ
cạp có hai loại nọc: loại nhẹ chỉ làm đối phương choáng váng và loại mạnh đủ để
giết chết kẻ thù. Có lẽ bọ cạp mất khá nhiều năng lượng cho loại độc này đến
nỗi nó phải mất vài ngày mới hồi phục sau khi dùng hết số độc có sẵn.
Đối với loại
bọ cạp xanh và bọ cạp đen (bọ cạp đất) mà Trang Trại THANH XUÂN đang nuôi thì
lượng nọc độc tuyệt đối không gây nghuy hiểm đối với tính mạng con người. Nhưng
khi chăn nuôi bà con cũng nên làm chuồng trại cẩn thận, tránh xa tầm tay của
trẻ nhỏ.
3.GIAO CẤU
Bọ cạp có khả năng
tự tái tạo, mỗi loài bọ cạp đều có con đực và cái riêng biệt. Bọ cạp sinh sản
bằng cách chuyển bào tinh từ con đực qua con cái.
Đầu tiên bọ cạp
đực giữ lấy các chân kìm sờ của con cái rồi bắt đầu một điệu nhảy. Trên thực
tế, con đực đang dẫn dắt con cái tìm nơi để đặt túi bào tinh của nó. Nghi thức
này còn có thể bao gồm thêm vài hành động khác như rung mạnh hoặc hôn vào chân
kìm của con cái (đôi lúc con đực bơm một ít nọc độc của nó vào người con cái),
tất cả những hành động trên là để làm yên lòng con cái.
Khi tìm được nơi
thích hợp, bọ cạp đực đặt túi bào tinh và hướng dẫn con cái giữ lấy nó. Con cái
sẽ đưa túi bào tinh vào trong nắp sinh dục của mình, bào tinh sẽ vỡ ra đưa tinh
trùng vào người con cái. Việc giao cấu có thể mất từ 1 đến hơn 25 giờ tùy thuộc
vào khả năng của bọ cạp đực tìm thấy nơi đặt túi tinh của nó nhanh hay chậm.
Nếu quá chậm, con cái có thể mất kiên nhẫn và bỏ đi.
Một khi giao cấu
xong, chúng sẽ tách nhau ra. Con đực sẽ rút lui thật nhanh chóng để phòng
trường hợp bị bạn tình của mình ăn sống, mặc dù tục ăn sống này hiếm khi xảy ra
ở bọ cạp.
4.SINH SẢN VÀ
PHÁT TRIỂN
 |
| Bò cạp Mẹ cõng Con |
- Con bọ cạp mới
đẻ nuôi đến 2 tháng và 2 tuần là xuất thịt thương phẩm được.
- Một kg bọ cap có
trung bình 60 - 110 con.
- Một con bọ cạp
sống từ 4 – 40 năm, nhưng chỉ trong thời gian 6 – 7 tháng đủ để bọ cạp con lớn
lên và trưởng thành. Lúc này, nó có thể giao phối và sinh sản. Nó đẻ khoảng từ
15 đến 30 con. Khoảng cách giữa những lần bọ cạp đẻ có sự khác nhau: nửa tháng hay
một tháng, tuỳ con.
- Không
giống các loài thuộc lớp Nhện, bọ cạp đẻ con. Bọ cạp được sinh ra từng con một
và bám trên lưng mẹ cho tới khi chúng trải qua ít nhất một kỳ lột xác. Trước kỳ
lột xác đầu tiên, bọ cạp con không thể sống sót nếu không phụ thuộc vào mẹ
chúng.
- Bọ cạp con
khá giống ba mẹ chúng. Chúng lớn lên bằng cách lột xác, sau 5 - 7 lần lột xác,
bọ cạp mới trưởng thành. Việc lột xác bắt đầu bởi lớp xương trong, khi lớp giáp
ở mép đốt thân trước bị nứt. Những chân kìm sờ và chân của chúng sẽ được lột
xác đầu tiên, sau đó là phần bụng. Khi lột xác xong, lớp giáp của chúng rất mềm
và sẽ bị tổn thương nếu có sự tấn công. Quá trình làm cứng lại lớp giáp này gọi
là sự xơ cứng. Bộ giáp ngoài mới đầu không có màu, nhưng khi nó trở nên cứng
cáp ta sẽ thấy nó có màu huỳnh quang.
5.ĐỜI SỐNG VÀ
TẬP TÍNH
Tuổi thọ tối đa
của bọ cạp vẫn chưa được xác định. Chúng có thể sống tối thiểu 4 năm và tối đa
là 40 năm (loài H. arizonensis).
Bọ cạp thích
sống ở nơi có nhiệt độ khoảng 20 đến 370C (68 – 990F)
nhưng giới hạn chịu đựng khoảng 14 – 450C (57 - 1130F).
Bọ cạp là
động vật về đêm và hay đào bới, chúng đào hang suốt ngày để tìm nơi trú ẩn mát
mẻ, thường là mặt dưới các tảng đá, và ban đêm ra ngoài săn mồi.
Bọ cạp có chứng sợ
ánh sáng và các loài chim, rết, thằn lằn và chuột.
6.NHỮNG
HIỂU LẦM VỀ VẤN ĐỀ TỰ TỬ CỦA BỌ CẠP
Người ta nghĩ rằng
bọ cạp tự sát bằng cách tự chích mình cho tới chết. Tuy nhiên thật ra nọc độc
của bọ cạp miễn nhiễm với bản thân nó cũng như bất kỳ con bọ cạp nào cùng loại,
trừ khi nọc độc bị tiêm thẳng vào hạch thần kinh. Có lẽ sự hiểu lầm xuất phát
từ thực tế đó là bọ cạp là động vật biến nhiệt nhưng một số chuyển hóa trong cơ
thể nó làm nó nóng hẳn lên. Điều này làm bọ cạp co thắt bừa bãi và dẫn đến việc
là nó tự chích mình. Thêm một ý kiến sai lầm nữa đó là cồn sẽ khiến bọ cạp tự
tiêm nọc vào người nó.
7.PHƯƠNG
PHÁP XÂY HỒ NUÔI
- Người nuôi
bọ cạp có thể sử dụng thau nhựa, thùng xốp hoặc hồ nuôi nhưng bọ cạp thông
thường phát triển tốt trong hồ nuôi, diện tích hồ nuôi bọ cạp tùy thuộc vào nhu
cầu thực tế.
- Hồ nuôi bọ cạp
xây bằng gạch không cần láng xi măng, sâu 30cm - cao 50cm bà con dán một lớp
gạch men phía trên (bên trong) miệng hồ bao xung quanh tránh bọ cạp trèo ra
ngoài, nền đổ đất xốp cho chúng làm tổ và tránh rét vào mùa đông.
- Bà con cho
gạch ống, ngói, tấm gỗ mục, để tạo chỗ trú ẩn và giữ ẩm cho bọ cạp.
- Hồ nuôi bọ
cạp có diện tích 1m2 nuôi
khoảng 100 con bọ cạp giống bố mẹ.
- Hồ nuôi bọ
cạp có diện tích 1m2 nuôi
khoảng 500 con bọ cạp thương phẩm.
- Phương
pháp mới người nuôi xây tường bao xung quanh một khoảng vườn, không cần láng
nền, chúng ta cuốc đất lên cho tơi xốp rồi xếp gạch ống, ngói, ván mục, hòn non
bộ… vào chuồng cho chúng chui rúc làm tổ. Với cách đó nuôi được rất nhiều, mà
không cần tách con riêng, vì chúng đào tổ riêng nên không sợ ăn mất con. Nuôi
cách này chúng luôn luôn chui rúc ở rưới hang hốc nên chúng luôn giữ được
độ ẩm và tránh rét rất tốt.
- Nếu nuôi tập
trung theo nhiều hồ nuôi với số lượng đàn đông thì bà con chăm sóc bình thường
cho đến khi thấy bọ cạp con bám trên lưng bọ cạp mẹ, khoảng 10 ngày sau khi bọ
cạp con tự bò xuống đất kiếm ăn thì bắt bọ cạp bố mẹ qua chỗ khác để nuôi cho
đẻ tiếp.
- Ngoài tự
nhiên, bọ cạp chỉ cần ăn uống 1 lần có thể nhịn rất lâu, nên chúng ta không mất
nhiều công chăm sóc, cũng như thức ăn cho chúng mà chỉ cần tạo cho chúng một
môi trường sống thích hợp nhất với chúng đó là độ ẩm và tạo hang hốc cho chúng
mát mẻ vào mùa hè, ám áp vào mùa đông là chúng phát triển rất tốt.
8.THỨC ĂN, NƯỚC
UỐNG
Ngoài thiên nhiên,
bọ cạp ăn những động vật chân khớp nhỏ và sâu bọ. Đầu tiên chúng dùng càng để
bắt mồi. Tùy vào lượng nọc độc và kích cỡ càng mà bọ cạp sẽ chích độc hay dùng
càng ép con mồi. Cách này có thể làm tê liệt, thâm chí là giết chết mồi để sau
đó bọ cạp có thể ăn. Bọ cạp có một kiểu ăn duy nhất là sử dụng chân kìm. Đó là
những vuốt nhỏ từ miệng, chỉ có một số loài có (trong đó có nhện). Chân kìm rất
sắc và có thể được dùng để chia nhỏ con mồi ra cho dễ tiêu hóa. Bọ cạp chỉ có
thể tiêu hóa thức ăn ở một dạng chất lỏng nhất định, bất kỳ chất rắn nào (lông,
bộ xương ngoài... của con mồi) đều bị chúng bỏ lại.
Trong chăn nuôi,
bà con có thể tận dụng nhiều nguồn thức ăn như: dế sống hoặc đông lạnh, sâu,
giun, các loại thịt, phổi, ốc sên, ốc bươu vàng, cá, tôm tép... Lưu ý là chúng
ăn cả loại sống hoặc đông lạnh, để tiết kiệm nếu thức ăn to quá bà con băm hoặc
thái nhỏ thức ăn cho chúng ăn. Khi cho ăn bà con tính lượng thức ăn cho phù
hợp, mỗi con bọ cạp ăn khoảng 1 đến 2 con dế một lần và vài hôm sau mới phải
cho chúng ăn tiếp, nên cho ăn vào buổi chiều tối.
Nếu là dế
hoặc các con côn trùng sống bà con đổ trực tiếp vào hồ nuôi cho chúng tự bắt
mồi, nếu là thức ăn không chuyển động bà con rắc trực tiếp hoặc cho vào các
miếng nhựa phẳng để vào các rãnh sát nền cho chúng tìm ăn được dễ dàng.
Lưu ý, khi cho bọ
cạp con ăn bà con nên cho dế nhỏ khoảng 1 tuần tuổi hoặc băm nhỏ thức ăn cho
chúng ăn.
Bốn ngày
tưới nước sạch một lần để giữ ẩm cho bọ cạp hoặc cho vào hồ nuôi bọ cạp các
khay nước cao khoảng 2 - 3cm để không làm cho bọ cạp bị chết đuối. Mặt khác
chúng ta có thể tận dụng nuôi giun tại vườn cho bọ cạp ăn.
9.LỢI ÍCH
Theo Giáo sư Đỗ
Tất Lợi có bài đăng trên báo Sức khỏe & Đời sống thì " Bọ cạp là một
vị thuốc dùng trong đông y với tên Toàn Yết dùng làm thuốc trấn kinh, chữa động
kinh, uốn ván, kích thích thần kinh, chữa liệt nửa người, đau đầu, tràng nhạc,
lao xương, táo bón... "Nọc độc có khi còn được sự dụng như thuốc và rất
đắt tiền còn hơn cả nọc độc rắn”.
Bọ cạp còn có thể
chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như món bọ cạp chiên giòn, chiên bột,
chiên bơ, nướng, xào xả ớt, ngâm rượu rất bổ... Tuy nhiên có một số loài có độc
mạnh không thể ăn được nên cẩn thận đề phòng trước khi ăn thịt bò cạp phải chắc
chắn là nó không có độc. Trích: "Tôi gắp đại một con bỏ miệng, cảm nhận
đầu tiên khi răng cắn vào con côn trùng cực độc này là béo béo, bùi bùi pha vị
ngòn ngọt. Cái “áo giáp” của nó nhai giòn rụm, tan ra trong miệng. Một vị rất
lạ, rất khó tả, và tất nhiên là không thể chê nó được…"
Bọ cạp còn được
dùng trong việc chế tạo đồ trang sức, hoặc các món ăn cao cấp và bình dân trên
khắp thế giới.
